Pages

Thursday, 21 October 2021

Miti na Mimea (Trees and Plants)

  

Miti na Mimea [Trees and Plants]

Names of trees and plants belong to the M\MI noun class. The nouns take M in singular and MI in the plural form.

Mmea/Mimea

Plant/Plants

Mti/Miti

Tree/Trees

Mnazi/Minazi

Coconut Tree/Coconut Trees

Mchungwa/Michungwa

Orange Tree/Orange Trees

Mwembe/Miembe

Mango Tree/Mango Trees

Mtofaa/Mitofaa

Apple Tree/Apple Trees

Mpapai/Mipapai

Papaya Tree/Papaya Trees

Mndimu/Mindimu

Lime Tree/Lime Trees

Mpera/Mipera

Guava Tree/Guava Trees

Mgomba/Migomba

 Banana Tree/Banana Trees

 

 

Mbetula

Birch

Mchikichi

Palm Tree

Mfune

Beech Tree

Mjozi

Walnut Tree

Mpopla

Poplar

Mseda

Cedar

Mshira

Maple

Msprusi

Spruce

Mteashuri

Larch

Mwaloni

Oak

Mwerebi

Willow

Mwerezi

Lebanon Cedar

Mbuyu

Baobab Tree

Mtini

Fig Tree

 

 

Mazungumzo [Dialogue]

Halima:      Asante sana kwa kunileta hapa. Shamba lenu lina rutuba. [Thank you so much for bringing me here. Your farmland is very fertile.]

Jelimo:       Karibu sana Halima. Nitaanza kwa kukupeleka pale ambapo nimepanda aina tofauti ya matunda. [I will start by taking you to a place where I have planted different types of fruits]

Halima:      Napenda maembe sana. Natumai umeyapanda shambani. [I love mangoes so much. I hope you have grown them in your farmland.]

Jelimo:       Nimeyapanda. Nina miembe ishirini na mitano. [I have grown them. I have twenty-five mango trees.]

Halima:      Ndiyo ile pale? [Are those the ones?]

Jelimo:       Ndiyo, twende tuone kama yameiva. [Yes, let’s go see if they are ripe.]

Pia kuna mipera, migomba, mipaipai, minazi, michungwa. Vilevile kuna miche ya matunda hayo yote. Yamepandwa pale karibu na banda la ng’ombe. [Also, there are guava trees, pawpaw trees, coconut trees, orange trees. There are also seedlings for all the plants. They have been grown near the cowshed.]

Halima:      Nafurahia sana kuwa hapa. Mipera ni jina la miti inayozaa mapera. Mipaipai inazaa matunda gani? [I am so happy to be here. Guava trees are trees that produce guavas, which fruits do pawpaw trees produce?]

Jelimo:       Mipaipai inazaa mapaipai, michungwa inazaa machungwa, minazi inazaa nazi, migomba nayo inazaa ndizi. Na matunda yote huchumwa na kuliwa yanapoiva. [Pawpaw trees produce pawpaws, coconut trees produce coconuts and banana trees produce bananas. All fruits are usually harvested and eaten when ripe.]

Halima:      Nimejifunza mengi sana leo. [I have learnt so much today.]

Jelimo:       Tuendelee. Pale nimepanda mboga za aina tofauti. Kuna kabeji, Sukuma wiki na mchicha. [Let’s continue. Over there I have grown different vegetables. There is cabbage and kale.]

Halima:      Una bidi kweli. Naona pia una nyanya, vitunguu, bilinganya, malenge na pilipili mboga. Tunaweza kuchuma tukatumie kupika chakula cha mchana? Nimehisi njaa sana. [You are very hardworking. I can see you also have tomatoes, onions, eggplants, pumpkins and capsicum.] Can we harvest some we go use them to prepare lunch? I am very hungry.]

Jelimo:        Haya twende. Baadaye nitakupeleka kuona wanyama. [Okay let us go. Later, I will take you to see the animals.]

 

 

 

Wanyama

 

bata

duck

bata mzinga

turkey

farasi

horse

jogoo

rooster

kondoo

sheep

mwanakondoo

lamb

kuku

chicken

mbuzi

goat

mwanambuzi

kid

mbwa

dog

ng'ombe

cow

ndama

calf

ngamia

camel

nguruwe

pig

paka

cat

punda

donkey

kasuku

parrot

njiwa

pigeon

nyumbu/baghala

mule

ndege

bird

kanga

guinea fowl

wanyama wa nyumbani

domestic animals

mnyama kipenzi

pet animal                       

chui

leopard

chura

frog

duma

cheetah

fisi

hyena

gwagu

wild cat

kasuku

parrot

kiboko

hippo

kima; tumbili

monkey

kinyonga; lumbwi

chameleon

kobe

tortoise

mjusi

lizard

ndovu; tembo

elephant

nyani

baboon

nyati; mbogo

buffalo

nyoka

snake

paa

deer

punda milia

zebra

simba

lion

swala

gazelle

twiga

giraffe

mamba

crocodile

chui mwenye milia

tiger

pomboo

dolphin

 

Mifano katika sentensi

 

1.      Unapenda wanyama gani wa porini?  [Which wild animals do you like?]

2.     Ninapenda kima, bundi, simba, na mjusi. [I like monkeys, owls, lions, and lizards.]

3.     Hupendi wanyama gani wa porini?  [Which wild animals do you dislike?]

4.    Sipendi vifaru, buku, nyati, na punda milia. [I dislike rhinoceroses, giant rats, buffalo, and zebras.]

5.     Je, una mnyama kipenzi? [Do you have a pet?]

6.    Ndio, nina mbwa. [Yes, I have a dog.]

 

 

Hadithi 1: Tazama Wanyama

(Source: African Storybook)


 Ng’ombe anasema, “Moo.”

 





 


Mbuzi anasema, “Mee, mee.”

 

 




 


Farasi anasema, “Nei.”

 

 





 Nguruwe anasema, “Ngruu.”

 

 

 




 Kuku anasema, “Ko, ko, ko.”

 

 




 


Mbwa anasema, “Wouh, wouh.”

 





 
Mkulima anasema, “Nyamaza!”

 

 

 




Hadithi 2: Kuhesabu wanyama

(Source: African Storybook)

 


 Tembo mmoja anakwenda kunywa maji.

 





 


Twiga wawili wanaenda kunywa maji.

 

 




 


Nyati watatu na ndege wanne nao wanaenda kunywa maji.

 

 




 


Swala watano na ngiri sita wanatembea kuelekea kwenye maji.

 

 





 Punda milia saba wanakimbia kuelekea kwenye maji.

 

 





 Vyura wanane na samaki tisa wanaogelea kwenye maji.

 

 





 Simba mmoja anaguruma. Naye anataka kunywa maji. Nani anamwogopa simba?

 

 





 Tembo mmoja anakunywa maji na simba.